مصاحبه اختصاصی وبسایت مددکاری اجتماعی ایرانیان با دکتر مصطفی اقلیما
با توجه به رسالت کاری و اهداف اساسنامه ای مجموعه رسانه های تخصصی مددکاری اجتماعی ایرانیان، در مسیر دریافت و انعکاس جدیدترین نقطه نظرات، دیدگاهها و نوع نگاه اساتید و مراجع حوزه مددکاری اجتماعی کشور در باب مسائل و مباحث مختلف مربوط به مددکاری اجتماعی ایران و حتی جهان، با تعدادی از اساتید حوزه مددکاری اجتماعی و مسئولین اصناف این عرصه مصاحبه های اختصاصی ترتیب داده شده است که بیشتر با محوریت موضوعی صنفی صورت گرفته است و در اولین قسمت از این حرکت رسانه ای، مصاحبه آقای دکتر مصطفی اقلیما (رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران) که در مورخ ۹۷/۱۰/۰۳ تهیه شده است در مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران و کلیه پایگاههای مجموعه رسانه های مددکاری اجتماعی ایرانیان در شبکه های اجتماعی منتشر می گردد. لازم به توضیح است انتشار کلیه یادداشتها، مصاحبه ها و نقطه نظرات اساتید و شخصیت های مددکاری اجتماعی کشور به منزله تأیید و یا رد آنها از سوی این پایگاه اینترنتی تلقی نمی گردد و ما صرفاً به رسالت رسانه ای خود پایبندیم و این فرصت گفتگو و انعکاس نقطه نظرات از طریق این پایگاه برای همه عزیزان اساتید و فعالان این عرصه فراهم می باشد.
*** ضمن سلام و عرض ادب و احترام؛ لطفاً در ارتباط با ضرورت اعتبار و قدرت داشتن اصناف تخصصی مددکاری اجتماعی توضیحاتی را ارائه بفرمایید.
بنده هم سلام عرض می کنم، در ابتدا لازم می دانم ابتدا در خصوص این موضوع صحبت کنم که در تمام دنیا دو شاخه تحصیلی مددکاری اجتماعی و خدمات اجتماعی متمایز از هم تلقی می شوند. رشته تحصیلی خدمات اجتماعی هیچ ربطی به مددکاری اجتماعی ندارد و یک شاخه مستقل تلقی می گردد. مددکاران اجتماعی مشاوره های اجتماعی در همه ابعاد مختلف انجام می دهند و باید بدهند (هر چند در ایران این بحث مشاوره مددکاری اجتماعی مغفول مانده و مددکاران فعالیتهای دیگری دارند در صورتیکه مشاوره کار اصلی مددکاران اجتماعی است) اما یک متخصص خدمات اجتماعی همانطور که از نامش پیداست شاخه ای از علوم اجتماعی است که مربوط به سرویس های اجتماعی همچون کار با سالمندان، کار با کودکان کار و خیابان، کار با آسیب دیدگان اجتماعی و غیره تلقی می گردد. در سالهای خیلی قبل در دهه ۷۰ حتی خود دکتر زاهدی اصل در نامه خطاب به دانشگاه مبنی بر تفاوت این دو رشته تحصیلی از یکدیگر اعلام داشتند که این دو رشته ربطی به هم ندارند ولی بدلایل نامعلومی بعداً مجدداً ترتیب اثر داده نشد و این دو رشته تلفیق شده و هر دو مددکاری اجتماعی تلقی شدند و همین تلفیق شدن رشته هایی همچون خدمات اجتماعی، مطالعات زنان و خانواده، علوم اجتماعی گرایش پژوهشگری و سایر موارد موجب شد فرصتهای شغلی از فارغ التحصیلان مددکاری اجتماعی گرفته بشود و فضا برای مددکاران اجتماعی از حیث اشتغال تنگ بشود و علت اصلی در تلفیق این رشته های تحصیلی با مددکاری اجتماعی این نکته بود که برای آنها در صورت تفکیک شدن شغلی وجود نداشت و در واقع منابع درآمدی در همین رشته مددکاری اجتماعی وجود داشت و موجب شد عده ای از تصمیم سازان اقدام به تلفیق این رشته ها صرفاً بدلایل مادی و منافع شغلی نمایند. سوال بنده این است که اگر جهت اشتغال در جایگاه یک مددکار اجتماعی از فارغ التحصیلان رشته های روانشناسی و مطالعات زنان و خانواده و پژوهشگری اجتماعی و روانشناسی و حتی حقوق دعوت به اشتغال و فراخوان استخدام می شود آیا در مقابل برای تصدی جایگاه یک روانشناس یا یک وکیل هم حاضرند چنین فرصتهایی را در اختیار فارغ التحصیلان مددکاری اجتماعی نیز قائل بشوند؟ این در واقع پاسخ به همین سوال شماست و اینطور برداشت نشود که در پاسخ به سوال شما به انحراف رفته ام، یکی از همه مباحثی که باعث شد نتوانیم یکی بشویم همین مبحث مهم بود و البته این همه مبحث نیست …
در مورد اصناف مددکاری اجتماعی که در سوال مطرح کردید من معتقدم انجمن مددکاران اجتماعی که یک انجمن صنفی است و تخصصی نیست، همانطور که ملاحظه می کنید مدیران آن هم انتصابی هستند و با هماهنگی هایی بعضاً برای انتخاب آنها توافق شده و یک نفر بعنوان نماینده انتخاب می شود، این انجمن صنفی یک انجمن صنفی و عمومی است بطوریکه افراد غیر متخصص هم می توانند در آن بصورت افتخاری عضو باشند. مدیران کل سازمانها، خیرین و نیکوکاران، افراد غیرمرتبط بر حسب تشخیص خودشان دعوت به عضویت در آن می شوند. در خصوص این انجمن صنفی و عملکرد مفید و موثر آن، بنده شخصاً معتقدم از زمان مسئولیت دکتر زاهدی اصل که در گذشته ریاست آن را عهده دار بودند بعد از آن دیگر اقدام مفید و موثری برای مددکاری اجتماعی و مددکاران اجتماعی صورت نگرفته است، این مواردی هم که شما امروز میبینید و میشنوید در هر زمان دیگری چه در گذشته و چه آینده می توانست صورت بگیرد، شما یک مورد ردیف شغلی بفرمایید که از طریق این انجمن صنفی برای مددکاری اجتماعی و مددکاران اجتماعی ایجاد شده باشد؟ اگر هم ردیف شغلی ای برای استخدام مددکاران ایجاد شد بدانید از سوی این انجمن صنفی صورت نگرفت بلکه با تلاش ما بوده است و ما ایجاد کرده ایم. در مورد اصناف مددکاری اجتماعی که سوال کردین از نظر من منعی ندارد ما صد تا هم انجمن داشته باشیم، هر گروهی که فکر می کند می تواند کاری انجام بدهد بیاید و انجمن تأسیس کند، بنده هم در جایگاه فعلی خودم که رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران هستم هیچگونه اصراری به این جایگاه ندارم، حاضرم اگر فرد توانمند دیگری خواست این جایگاه را و این مسئولیت را بپذیرد و معتقدم باید برای جوانهای این مرزوبوم کار کرد و نباید فقط به منافع فرد یا افراد دور و برمان توجه صِرف داشته باشیم.
*** نظر شما در مورد سازمان نظام مددکاران اجتماعی و علل عدم تصویب طرح آن در مجلس شورای اسلامی چیست؟ چرا سازمان نظام مددکاری اجتماعی نتوانسته آراء لازم را اخذ کند و تصویب بشود؟
در مورد علت عدم تصویب طرح سازمان نظام مددکاری اجتماعی در مجلس یک واقعیت را لازم است عرض کنم و آن اینکه خود من مانع از تصویب آن در مجلس شدم. بر اساس هماهنگی هایی که با کمیسیون اجتماعی مجلس انجام دادم مانع شدم. زیرا معتقدم نویسندگان طرح نظام مددکاری اجتماعی خودشان مددکار اجتماعی نبودند. چطور می شود کسانی که مددکار اجتماعی نیستند بیایند و برای ما طرح سازمان نظام بنویسند؟ مگر ما می توانیم برای سایر تخصص ها طرح نظام بنویسیم؟ من این موضوع را به خودشان هم به صراحب گفته ام. ببینید ما با هم مشکلی نداریم، اتفاقاً دوست هم هستیم، فقط اینکه در ارتباط با این کار تخصصی تعارفی با هم نباید داشته باشیم، بنده شخصاً همه را دوست دارم، ولی این صراحب من در گفتار و در عمل باعث شده رویکرد مقابل با من اینطور نباشد. در مورد سوال شما باید عرض کنم که تصویب سازمان نظام مددکاری اجتماعی مستلزم این است که ما تعداد آماریِ خاص و مشخصی فارغ التحصیل کارشناسی ارشد و دکترای مددکاری اجتماعی در کشور داشته باشیم و ما در حال حاضر در این ایران فاقد این جامعه آماریِ لازم جهت ارائه طرح سازمان نظام مددکاری اجتماعی هستیم و نمی توانیم قاعدتاً سازمان نظام داشته باشیم ولی لازم است این نکته را نیز عرض کنم که همه بدانند رشته مددکاری اجتماعی در زیرگروه پزشکی قرار دارد، ما زیر گروه پزشکی هستیم، اقداماتی نیز انجام داده ایم که ظرف ماههای آینده (دو یا سه ماه آینده) به مددکاران اجتماعی فارغ التحصیل مقاطع ارشد و دکترا شماره نظام از سوی نظام پزشکی داده خواهد شد. بنابراین مجدداً تکرار می کنم برای تعیین تکلیف تصویب سازمان نظام مددکاری اجتماعی می بایست مبحث تفکیک رشته های خدمات اجتماعی و مددکاری اجتماعی روشن بشود و تا زمانی که این تلفیق رشته ها بدلایل ذینفع بودن ها وجود دارد هیچ مشکلی حل نمی شود.
*** جناب آقای دکتر اقلیما نظر شما در مورد فعالیتها و وضعیت فعلی کلینیک های مددکاری اجتماعی فعال در سطح کشور به چه صورت است؟
در مورد این سوال شما لازم است اول از همه به این نکته اشاره داشته باشم که باعث و بانی اول تأسیس کلینیک های مددکاری اجتماعی بنده بودم. لذا با ایده ها و امید های خاصی کلینیک مددکاری اجتماعی را ایجاد کردیم. عنوانش را هم کلینیک گذاشتیم که بعداً مسئولین آن بتوانند از تخصص هایی همچون روانپزشکان و سایرین نیز در کلینیک هایشان استفاده کنند و در مقابل خدماتی که در این کلینیکها عرضه می گردد درآمدی هم برای مدیران این مراکز داشته باشد اما در عمل و با گذشت زمان اینطور نشد. کلینیک های مددکاری اجتماعی راه دیگری رفتند. باعث تأسف است که در کلینیک های مددکاری اجتماعی کار روانشناسی انجام میشود. اصلا کار کلینیک ها اجرای آزمونهای روانشناختی آنهم برخی آزمونهایی که در تمام دنیا منسوخ شده است نیست. در تمام دنیا کار مددکار اجتماعی مشاوره اجتماعی در همه ابعاد مسائل و مشکلات اجتماعی است. مشاوره هایی در ابعاد طلاق، آسیبهای خانواده، شغل، مباحث کودک و خانواده است و در ادامه اگر در بُعد روح و روان و بیماریهای روانشناختی مشکل تشخیص داده شد مربوط به روانپزشک می شود اما امروز شاهدیم روانپزشکان کار مشاوره خانواده و طلاق انجام میدهند که در صورتیکه اصلاً اینطور نباید باشد ولی متأسفانه در کشور ما به وفور چنین مواردی یافت می شود. بنابراین تکرار می کنم کار اصلی مددکاری اجتماعی مشاوره است و مشاوره کاملاً مختص مددکاران اجتماعی است نه سایر رشته ها.
*** جناب دکتر اقلیما یک سوال حاشیه ای از شما دازم، چرا اخیراً در چندین مصاحبه ای که از سوی خبرگزاری برنا با شما انجام شده عنوان شغلی شما را رئیس اسبق انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران لحاظ می نمایند، خواستیم علت را جویا بشویم که آیا تغییراتی در سکانداری انجمن علمی مددکاری اجتماعی صورت گرفته و اگر نه که چرا این اشتباه تصحیح نمی شود و در سایر مصاحبه ها نیز لحاظ می شود؟
ببینید وقتی با من از یک خبرگزاری تماس میگیرند و بنده را دکتر اقلیما خطاب می کنند، وارد بحث مصاحبه میشویم و من شخصاً دوست ندارم عناوین شغلی ام را عنوان کنم، آنها هم از من سوال نمی کنند و من هم تأکید نکردم و نمی کنم که من را فلان عنوان یا عناوین خطاب کنند، ولی این را عرض کنم که بنده همچنان رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران هستم، به احتمال بسیار زیاد به این دلیل که مدتی در ایران نبودم و نیز از دانشگاه بازنشسته شده ام و در رفت و آمد می باشم اینطور برداشت کرده اند که مسئولیت انجمن علمی مددکاری اجتماعی دیگر با بنده نیست که اشتباه است.
*** استاد عزیز ما در این مصاحبه و سایر گفتگوهای قبلی شما مدام از تعصبات شما در خصوص فارغ التحصیلان مددکاری اجتماعی وسایر رشته ها و ضرورت تفکیک این رشته از سایر رشته های مشابه و همپوشان می شنویم و این تعصب شما بهرحال قابل احترام است ولی چطور است که نماینده شعبه انجمن علمی مددکاری اجتماعی تحت مدیریت شما در یک استان یک پزشک انتخاب شده است؟
در مورد این سوال شما باید عرض کنم که درست میفرمایید نماینده شعبه استان گیلان انجمن علمی مددکاری اجتماعی یک پزشک است اما انتخاب این فرد پزشک بعنوان نماینده شعبه گیلان ما بر اساس انتخابات استانی و اخذ آراء اعضاء انجمن علمی مددکاران خود آن استان بوده است. انتخاب مدیران انجمن علمی استانها در یک فرایند کاملاً دموکراتیک است، اینطور نیست مشابه انجمن صنفی انتصابی و بر حسب تشخیص و صلاحدید و … باشد. بنابراین مدنظر داشته باشید که تمامی مدیران شعب انجمن علمی مددکاری اجتماعی بر اساس انتخابات و آراء هیأت موسس شعب انتخاب می شوند. در مورد این بحث پزشک بودن ایشان هم باید عرض کنم ضمن اینکه سهمیه و فرصتی جهت انتخاب رشته مددکاری اجتماعی برای مقطع دکترای مددکاری اجتماعی برای پزشکان فراهم است و پزشکان می توانند در صورت تمایل در این رشته کنکور بدهند و گزینش بشوند و ایشان نیز از این امکان انشاالله استفاده خواهند کرد. در ادامه لازم است عرض کنم که همین فرد پزشک به اندازه تمام عمر انجمن صنفی مددکاران در استان گیلان در همین مدت زمان کم کار کرده است و اقدامات و فعالیتهای مفیدی داشته است.
*** جناب دکتر اقلیما ضمن تشکر از وقتی که جهت تهیه این مصاحبه در اختیار رسانه مددکاری اجتماعی ایرانیان قرار دادید، این مبحث تعصباتِ حرفه ایِ شما و تأکیدات شما مبنی بر متفاوت بودن رشته های خدمات اجتماعی و مددکاری اجتماعی موجب دلخوری و دلسردی بسیاری از همکاران ما شده است، بطوریکه این نارحتی را به دفعات در گروهها و محافل رسمی و غیررسمی در اشکال مختلف ابراز داشته اند، در این خصوص چه توضیحاتی دارید و بعنوان بخش پایانی این مصاحبه چه توصیه ای برای جوانان و فعالان عرصه مددکاری اجتماعی ایران خواهید داشت؟
بنده قلباً همه جوانها را دوست دارم و بارها به تحصیلکردگان رشته خدمات اجتماعی نیز عرض کرده ام و تأکید داشته ام که چرا خودتان را درگیر اسم و عنوان مددکار اجتماعی می کنید، خودتان را کوچک نکنید، شما رشته مهم و متفاوتی خوانده اید که بسیار مورد نیاز جامعه ماست، انحراف نروید، وارد مبحثی که تخصص اصلی شما نیست نشوید، چرا عنوان مددکار اجتماعی را برای خود به یدک می کشید که مدام این نگرانی را با خود همراه دارد که در آینده چه تصمیمی در خصوص تفکیک این رشته ها از هم صورت گیرد؟ همانطور که عرض کردم در سال ۷۴ دکتر زاهدی اصل طی نامه ای به دانشگاه (با توجه به نظرخواهی صورت گرفته در این خصوص و در آن مقطع زمانی) تفاوت این دو رشته را از هم اعلام کرده بودند و ممکن است باز از این اتفاقات در آینده بیافتد. در صورتیکه من بارها به دوستان فارغ التحصیل رشته خدمات اجتماعی عرض کرده ام که تعداد شما در کشور بالاست، شما حتی می توانید بطور مستقل یک انجمن صنفی مستقل تأسیس نمایید و کار کنید و لازم است این توصیه جانبی را هم داشته باشم که اگر چنین اقدامی را در آینده انجام دادید به قدیمی ها و بازنشسته های این حرفه رأی ندهید چون اگر کاری از دستشان بر می آمد تا الان برای شما انجام داده بودند، به جوانهای توانمند و تحصیلکرده رأی بدهید تا برای شما ایده های نوآورانه و فعالیت مضاعف به ارمغان آورند. من در یکی از مصاحبه های اخیرم با خبرگزاریها عرض کردم اشاره داشتم به تأکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر شایسته سالاری و ضرورت این مبحث، از جوانان عرصه مددکاری اجتماعی تقاضا دارم فارغ از توجه صِرف به مباحث شخصی و منفعت های مالی راه درست را در پیش بگیرند. در پایان برای همه عزیزان و فعالان حوزه مددکاری اجتماعی آرزوی موفقیت روزافزون دارم.
مصاحبه و گردآوری: جواد طلسچی یکتا؛ مدیریت مجموعه رسانه های مددکاری اجتماعی ایرانیان
” این مصاحبه بر اساس یک گفتگوی تلفنی ۴۰ دقیقه ای تهیه شده است و مستندات آن موجود است، علیرغم اجازه جناب آقای دکتر مصطفی اقلیما مبنی بر امکان انتشار فایل صوتی، بر حسب برخی ملاحظات رسانه ای فایل صوتی این گفتگو منتشر نمی گردد ولی لازم به ذکر است محتوای اصلی این مصاحبه در حد و حدود کامل آن منتشر شده است.
